Interview - JvKnet

INTERVIEW MET PIETER KUIJPERS EN JEROEN VAN KONINGSBRUGGE

Door Robbert Blokland, gepubliceerd in Holland Film Nieuws

'HET VERHAAL VAN RIPHAGEN KENT GEEN HELDEN.’

Dit najaar bereikt Riphagen na tien jaar eindelijk de Nederlandse bioscopen. Het prestigeproject van regisseur Pieter Kuijpers en acteur Jeroen van Koningsbrugge was lastig te realiseren. Maar dankzij de opkomst van de ‘slechte helden’ in Hollywood vond het verhaal over de grootste Nederlandse oorlogsprofiteur eindelijk gehoor. ‘Het wordt tijd dat het misplaatste heroïsche beeld eens wordt bijgesteld.’
Ja, Pieter Kuijpers is nerveus, bekent hij een aantal maanden voor de release van Riphagen. Want deze film is anders. De regisseur en producent heeft tien jaar liefde en energie in Riphagen zitten. ‘Dat maakt het toch extra spannend of het gaat werken en of mensen zien wat ik zie’, legt Kuijpers uit. Andries Riphagen was één van de grootse criminelen die in de oorlogsjaren collaboreerde met de Duitsers. De Jodenjager werd onmetelijk rijk met het opsporen, afpersen en verraden van Joodse onderduikers. ‘Dit verhaal geeft een heel andere kijk op de oorlogsjaren en ook de periode ná de oorlog’, stelt Kuijpers. ‘De misdaad in de oorlogsjaren is nog nooit echt belicht, net zomin als het gekonkel van de verzetsgroepen na de bevrijding. Riphagen heeft iedereen bespeeld: de Duitsers, de Joden, het verzet. Deze film vormt een mooi contrast met alle heldenepossen die we de afgelopen decennia hebben gemaakt.’

Breaking Bad
De regisseur beklemtoont dat er in de oorlog veel minder Nederlandse helden waren dan over het algemeen wordt aangenomen. ‘Dat beeld is heel slim in het collectieve geheugen geplant. Maar uit geen enkel land zijn percentueel zoveel Joden weggevoerd als uit Nederland. Het wordt tijd dat dat heroïsche beeld wordt bijgesteld.’ Kuijpers baseerde zich voor zijn film op een boek dat twee journalisten schreven over Dries Riphagen en op de verhalen van zijn zoon Rob. Toch was het lastig om de juiste insteek te vinden om het ingenieuze bedrog van Riphagen in een script te vatten. Zijn grote tegenstander in de thriller is de integere agent Jan van Liempd (Kay Greidanus), het enige personage in het verhaal dat de makers hebben verzonnen. Ook de financiering van de dure periodefilm was een lange en moeizame weg. ‘We hebben veel te danken aan series als The Sopranos en Breaking Bad, die hebben bewezen dat mensen best mee kunnen leven met slechte figuren. Dat was net het zetje in de rug dat dit project nodig had.’

Geld was bijzaak
Jeroen van Koningsbrugge was net als de regisseur direct gefascineerd door het bizarre leven van de ‘Nederlandse Al Capone’. ‘Hoe meer je leest en hoort over Riphagen, hoe meer respect je voor hem krijgt’, stelt de hoofdrolspeler. ‘Het was een schaker, die altijd precies wist wat hij moest zeggen om mensen voor zijn karretje te spannen.’ Dat element wilde de acteur in zijn spel ook benadrukken. ‘Je kan een schurk spelen als een enorme bad guy. Maar het is veel spannender en eerlijker om alles wat hij doet met een enorme oprechtheid te spelen.’ In zijn eigen hoofd dacht Riphagen vermoedelijk ook dat hij best goed bezig was. ‘Hij wist bijvoorbeeld met zijn mooie praatjes het transport van een Joods gezin drie weken uit te stellen, wat in principe natuurlijk een goede daad was. Dat hij die mensen terloops al hun geld en juwelen afhandig maakte, was bijna bijzaak.’

Wakker liggen
Het was heel confronterend om de zoon van Riphagen te ontmoeten, vertelt Van Koningsbrugge. ‘Hij heeft niets met zijn vader te maken gehad, maar is in zijn leven wel op hem afgerekend.’ Robbie Riphagen werd, toen Nederland in de jaren tachtig een opsporingsbevel uitvaardigde voor zijn vader, ontslagen bij Philips die niets met de zoon van de profiteur te maken wilde hebben. ‘Rob is daarna naar Spanje verhuisd om een nieuw leven op te bouwen.’
De eerste weken van de opnamen lag de acteur letterlijk wakker van de rol. ‘Om een personage te spelen, moet je van die persoon houden of hem in ieder geval kunnen begrijpen. Maar ik kon echt met geen mogelijkheid rijmen waarom hij in de oorlog deed wat hij gedaan heeft.’ Tijdens de geweldsscènes, waarin Riphagen onschuldige verzetshelden afranselt, zette Van Koningsbrugge zijn verstand maar gewoon uit.
‘Toen ik de scènes terugzag, schrok ik van mezelf.’

Positieve energie
Kuijpers heeft alleen maar lof voor zijn hoofdrolspeler, met wie hij de afgelopen jaren ook de serie Smeris ontwikkelde. ‘Ik ben iemand die heel graag op een intensieve manier samenwerkt met mijn acteurs’, legt hij uit. ‘Dat geldt bijvoorbeeld ook voor Theo Maassen, met wie ik TBS en Doodslag heb gemaakt. Zowel Jeroen als Theo brengen een enorm positieve energie mee en voelen bij de verhalen die we vertellen dezelfde urgentie als ik. Ze durven ergens vol voor te gaan.’ Ook voor Kuijpers waren de opnamen zwaarder dan hij had verwacht. ‘Er zit een scène in de film waarin Joden uit hun huis worden gesleept en afgevoerd’, vertelt hij. ‘Het was een nare nacht, het waaide en regende. Opeens kwam heel hard binnen dat dit gruwelijke verhaal van A tot Z echt heeft plaatsgevonden.’ De regisseur hoopt dat dat besef en die urgentie het publiek naar de film weten te lokken. ‘Het is een spannende thriller geworden, waarin je ondanks Riphagens nare eigenschappen heel benieuwd bent hoe die schurk met al zijn bedrog en gekonkel wegkomt.’